عيسي پوررمضان ـ استاديار گروه جغرافيا، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد رشت، رشت، ايران
ـ دانشجوي دكتري جغرافيا و برنامه ريزي روستايي، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد رشت، رشت، ايران محمد اميري ميكال  93/03/25 پذيرش تاريخ 92/05/09

چكيده
از زمان تشكيل نهضت سوادآموزي براي ايجاد فرصت يادگيري بزرگسالان تاكنون پيشرفت چشمگيري درراستاي تحقق برخي از اهداف در نظر گرفته شده صورت گرفته است. پس از سه دهه فعاليت اين سازمان باتوجه به تجارب ملي و تعامل آن با تجارب بين المللي ضرورت بازنگري و مهندسي مجدد در بسياري از رويه ها وروشهاي مورد عمل وجود دارد. اين مقاله كه با روش توصيفي - تحليلي صورت گرفته به بررسي نقش نهضت سوادآموزي در توسعه فرهنگي روستاهاي استان گيلان پرداخته است. اطلاعات مورد نياز اين پژوهش به روش اسنادي- ميداني به دست آمده است. به منظور تعيين نقش نهضت سوادآموزي در توسعه فرهنگي روستاهاي گيلان، كه برابر سرشماري سال 85 از درصد باسوادي بيشتري برخوردار بوده اند، تكميل شده است. متغيير مستقل تحقيق سواد آموزي و متغيير وابسته توسعه فرهنگي روستاها در نظر گرفته شده كه جهت برقراري رابطه، تعداد 15 گويه تعيين و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نتايج بررسيها نشان ميدهد كه نهضت سواد آموزي در طي مدت فعاليت خود توانسته است افراد زيادي را در سطح روستاها با سواد نمايد و روستاييان بعدازباسوادي  ، سطح آگاهي و فرهنگ آنها ارتقاي يافته است، از طرفي از نظر انجام تكاليف عبادي و شرعي، تلاوت قرآن كريم، بهره گيري از احاديث نبوي و معصومين عليهم السلام دچار تغييرات چشمگير و مثبتي شده اند. همچنين در تعاملات گفتاري و شنيداري موفق تر و در خصوص استفاده از كتب ونشريات ساده راغب تر شدهاند. خارج كردن زنان از انزوا و ورود آنان در عرصه سياسي- اجتماعي كه از آثار وبركات سوادآموزي است خصوصاً ضمن دنبال كردن اخبار از طريق رسانه هاي گروهي نسبت به رويدادهاي محلي، ملّي، جهان اسلام و بين المللي حساس تر شد ه اند.

 تحليل نقش نهضت سواد آموزي در ... - پوررمضان و همكار
1. مقدمه
 تحول، تـكامل و تعالي انسانها مسـتلزم پرورش معنوي و آموزش مستـمر آنان در زمينه هاي علمي،فني و حرفه اي است و اين رمز تطور و پيشرفت مدنيت در جوامع بشـري در طـول تـاريخ بـوده اسـت. براي ايجاد توانايي در جامعه معمولاً سه مرحله را در نظر ميگيرند: الـف) مرحلـه سـوادآموزي و برنامـه ريزي مربوط به به آن تا ريشه كن كردن آن در كشور. ب) برنامه ريـزي در زمينـه سـطح مهـارتهـاي تخصصي در زمينه نيازهاي داخلي جامعه مانند اقتصاد، بهداشـت، درمـان، توليـد و ... ج) حـل مسـايل اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و بين المللي و درك و پيش بينـي رويـدادهاي محلـي، منطقـه اي، ملـي،جهاني و تصميم گيري مناسب در برابر آن (سر شته،53 : 1377). به اين جهت، برنامـه ريـزي فرهنگـي بايد به سرعت مرحله اول يعني سواد آموزي را پشت سر بگذارد تا حصول به مراحل بعدي تسهيل شود.
سواد بزرگترين و پر اهميت ترين عامل فرهنگ ساز است و برنامه ريزي فرهنگي بـيش از هـر چيـز بـه ريشه كني بي سوادي به عنوان يك اقدام اساسي و اوليه نيازمند است.  عمده ترين دلايل عقب ماندگي سرزمينها، ريشه در بيسوادي و وضعيت آموزشي آنها دارد. كارآيي انسانها و جمعيتها در سايه سواد و آموزش به منصه ظهور ميرسد. همچنين بهره وري بهينه از منابع آنگاه عملي است كه دانش و تخصص كافي در اختيار باشد، بسياري از جوامع بـه لحـاظ سـطح پـايين آگاهي و مهارت، با مشكلاتي مانند سطح پايين درآمد روبرو هستند (مطيعي لنگرودي،60 :1382).
 از طرفي بيسوادي يا كم سوادي در كشورهاي جهان سوم وسيلهاي براي تداوم استعمار آنهـا اسـت. اروپاييان با ايجاد مدارسي به سبك خود آنان را از فرهنگ ملي خود دور ساختند و مدل توسعه خـود را برآنها تحميل كردند. اين مدل توسعه غربي، براي كشورهاي جهان سـوم نتيجـهاي جـز از ميـان رفـتن ذخاير طبيعي، انهدام محيط زيست و تغيير بافت اجتماعي و گسترش تأسف بار ناهماهنـگ نظـامي بـاساير بخشها در بر نداشته و ندارد (ابراهيم زاده ،231:1371  ). براي بهبود اين وضعيت، به حركت در آوردن چرخهاي توسعه و يا بهبود وضعيت اقتصادي، اجتمـاعي و فرهنگي در جامعه روستايي كه تقريباً يك سوم جمعيت كشور را تشكيل ميدهند، علاوه بر بهبود درميزان توليد و در آمد، دگرگوني اساسي در ساختار نهادي، اجتماعي روستا ضروري است براي اين كـاربايد سطح دانش و آگاهي جمعيت از طريق آموزش ارتقاء يابد، چون توسعه كه خـود شـامل تحـول دروضعيت اقتصادي اجتماعي و فرهنگي ميباشد رابطه تنگاتنگ بارشد سواد و آموزش دارد در نتيجـه بـه هر ميزان سطح سواد افزايش يابد آن جامعه در رسيدن به توسعه موفـقتـر خواهـد بـود. بـديهي اسـت انسان آموزش ديده و ماهر قدرت و كارآيي بالاي دارد كه ميتواند در مسايل فردي و جمعي آگـاه تـر وماهرانه تر عمل نمايد. كارآيي كه مردم روستا را در جهت يك جامعه دانايي محور مانند آموزش مسايل زيست محيطي جمعيت، هم زيستي مسالمت آميز باديگران، قدرت حفظ و استفاده خردمندانه از منابع ملّي و خداداي سوق دهد و در مجموع ابرازي براي افزايش آگاهي و ايجاد تغييرات مثبت تلقي گردد.
 انقلاب اسلامي در بهمن ماه سال 1357 با انگيزه و پيام فرهنگي و الهي پيروز گرديد و در آغازين بهارآزادي و آگاهي، امام خميني (ره) فرمان مبارزه با بيسوادي را در هفتم دي ماه 1358 به طور ضربتي وبسيج عمومي، صادر فرمودند و پس از آن فرمان، سازمان نهضت سوادآموزي به عنوان يك نهاد انقلابـي شكل گرفت. اينك بيش از سه دهـه از فعاليـت سـازمان مـذكور در كشـور از جملـه در اسـتان گـيلان مي گذرد و حاصل تـلاشهـا، تـدابير اتخـاذ شـده از سـوي مسـئولان، مجريـان سـوادآموزي و آمـوزش بزرگسالان، دستاوردها و موفقيت هايي بدست آمده است. به عنوان نمونه كاهش در صد بـيسـوادي دركشــور از 52/5 درصــد در سرشــماري ســال 1355 بــه 15/4 درصــد در ســال 1385 خبــر مــيدهــد(ابراهيميان، 56 :1389 ). نهضـت سـوادآموزي در طـي مـدت فعاليـت خـود توانسـته اسـت بـا اعـزام آموزشياران اين پرچمداران مبارزه با جهل در اغلب روستاهاي استان گيلان حضور يافتـه و بـه آمـوزش روستاييان بپردازد تا با بالارفتن سطح آگاهي و بينش، وضعيت اقتصادي، اجتمـاعي و فرهنگـي آنـان راارتقاء بخشد. تعيين نقش سوادآموزي در افزايش سطح سواد و آگاهي و ارتقاء فرهنگ روستاييان استان گيلان از مهمترين اهداف اين پژوهش به شمار ميرود. با توجه به اهداف تعيين شـده و اهميـت نقـش سواد و اگاهي در توسعه روستاها، اين مقاله در صدد پاسخ گويي به اين سوال اصـلي اسـت كـه نهضـت سوادآموزي در توسعه فرهنگي روستاهاي استان گيلان تا چه حد نقش داشته است؟
2. مروري بر ادبيات تحقيق
1-2. پيشينة تحقيق
 بر حسب بررسي بعمل آمده در زمينه نقش سوادآموزي در توسعه روستاها كاري مشاهده نگرديد. امـاپيرامون عملكرد نهضت سواد آموزي تأليفات و گزارشهاي قابل توجهي وجـود دارد كـه مـيتـوان بـه مواردي ذيل اشاره كرد:
 همايون پور (1368) در كتاب خود با عنوان پيكار جهاني سواد آموزي تأكيـد مـيكنـد در زمـاني كـه داشتن سواد از حقوق اساسي بشر اعلام ميشود و برابري ميان انسانها شـرط لازم صـلح و همزيسـتي پايدار در سطوح ملي و بين المللي به شمار ميآيد، در روزگاري كه نه «خوانـدن كلمـه» «كـه خوانـدن جهان» شرط اساسي واقعيت بخشيدن به گفـت و شـنود ميـان افـراد اقـوام و تمـدنهاسـت، پيشـرفت فرهنگي و اجتماعي و اقتصادي به مشاركت آزادانـه و آگاهانـه مـردم بـا سـواد بسـتگي دارد. صـباغيان (1371) در پژوهشي مسايل و مشكلات سواد آموزي در ايران را مورد بررسي قرار ميدهـد. وي در ايـن تحقيق اشاره دارد كه بيسوادي عاملي است كه مبارزه عليه فقر، نابرابريها و تلاش براي پايـه گـذاري روابط برابر و منصفانه در ميان افراد و ملتها را محكوم به شكست ميكند.
 فرجامي (1372) در پژوهشي با عنوان آموزش بزرگسالا در كشورهاي گوناگون معتقد است كه تعداد مطلق بيسوادان دركشورهاي در حـال رشـد عمـدتاً بـه دليـل انفجـار جمعيـت رو بـه فزونـي اسـت و همبستگي تنگاتنگي با فقر دارد. هر چند اكثريت آنان در عقب ماندهترين كشورهاي ساكنند، اما هنـوزدر بسياري از كشورهاي صنعتي غرب نيز، جمعيت بي سواد وجود دارد. راه حل مشكل اساسـاً بـه اراده سياسي دولتهاي ذيربط بستگي دارد اما همبستگي و حمايت بين المللي را نيز طلب مـيكنـد و مـديركل يونسكو سواد آموزي را «حداقل آموزش و شأن انساني لازم براي ادامـه حيـات» نـام نهـاد. سـازمان نهضت سواد آموزي (1377) به بررسي وضعيت سواد و عملكرد نهضت سواد آموزي استان گـيلان طـي دو دهه 55 -75 پرداخته است. در حقيقت اين تحقيق عملكرد سازمان را طي 20 سال مورد بررسـي و تجزيه و تحليل قرار داده است. سازمان يونسكو (1381) در كتاب راهنماي توسعه مراكـز يـادگيري
عنوان نموده كه راه نجات كشورها از بيسوادي، تأسيس و توسعه مراكز يادگيري در روستاها ميباشد ويا جاهايي كه مردم به آموزشيهاي رسمي دسترسي ندارند. فعاليت در اين مراكز را تنها هنگـامي ثمـربخش ميداند كه سيا ستهاي آن منطبق بر راهكارها و برنامههاي ويژه مراكز آموزش غير رسمي باشـدو از سويي آموزش به صورت مقطعي صورت نگيرد بلكه در قالب فعاليتهـاي پـي گيـر و مـداوم ادامـه داشته و به آموزشهاي مادام العمر تبـديل شـوند. ابراهيميـان (1386) در گـزارش اجـلاس منطقـهاي حمايت جهاني از سواد آموزي، اشاره مينمايد كه در دهه اخير بسيج عـزم و اراده سياسـي و اقـدام درجهت تهيه منابع ضروري براي تبديل سواد آموزي به اولويت بين المللي  مورد توجه قرار گرفتـه اسـت،بنابر اين سواد آموزي بايد در مركز نظامهاي آموزش و پرورش ملي و تلاشهاي توسعه قرار داده شود.
2-2. مباني نظري تحقيق
 سازمان نهضت سوادآموزي در 7 ديماه 1358با فرمان رهبر كبير انقلاب اسلامي و با هـدف مقابلـه بـامعضل بيسوادي و ايجاد فرصت دوم يادگيري براي همه اقشار مردم تشكيل گرديد. در اين فرمـان، بـه سه هدف مشخص سوادآموزي اشاره شده است:
1. سوادآموزي با جهت گيري اسلامي.
2. تبديل فرهنگ وابسته به فرهنگ مستقل و خودكفا در دراز مدت.
3. دعــوت از كليــه مــردم و ســازمانهــا (بــه خصــوص وزارت آمــوزش و پــرورش) بــراي مشــاركتدرسوادآموزي.
اساسنامه سازمان نهضت سوادآموزي در تاريخ 1363/3/3 به تصويب مجلس شـوراي اسـلامي رسـيده است. در اين اساسنامه، دو وظيفه عمده براي نهضت سوادآموزي پيش بيني گرديده است:
1. آموزش و انتقال مهارت خواندن، نوشتن و حساب كردن به بيسوادان جامعه.
2. ترغيب و بالابردن سطح فرهنگ و نشر فرهنگ اسلامي، متناسـب بـا نيـاز سـوادآموزان و بـر اسـاس اهداف و وظايف سازمان نهضت سوادآموزي (اساسنامه نهضت سوادآموزي، 1363).
 ساختار جديد نهضت سواد آموزي، آموزش بزرگسالان مصوب 89/11/19 -833 شوراي عالي آمـوزش و پرورش، مرحله اول آموزش و پرورش بزرگسـالان كشـور را بـه 3 دوره: سـوادآموزي، تحكـيم سـواد وانتقال تقسيم نمود.
الف) دوره سوادآموزي: اين دوره حداقل معادل 400 ساعت آموزش به منظور دستيابي افراد بزرگسـال به حداقل سواد (توانايي خواندن، نوشتن، حساب كردن، درك و فهم متون ساده به زبان فارسي و كسب مهارتهاي اوليه روخواني قرآن) طراحي و اجرا ميشود.
 ب) دوره تحكيم سواد: دوره اي كه فرصت استمرار و پايداري آموخته ها و كاربرد آن براي كسـاني كـه دوره قبلي (سوادآموزي) را گذراندهاند و تمايل به ادامه تحصيل ندارند، فراهم ميسازد. ج) دوره انتقال: دورهاي كه فرصت ادامه تحصيل براي كساني كه دوره سـوادآموزي را گذرانـده انـد يـاكساني كه فاقد شرايط ادامه تحصيل در نظام آموزش و پرورش رسمي هستند، فراهم مـيسـازد. پايـان اين دوره معادل پايان دوره ابتدايي است. لازم به ذكر است نظام جامع آموزش بزرگسالان توسط وزارت آموزش و پرورش در حال تهيه و تدوين ميباشد كه به عنوان ساختار مرحله دوم آموزش بزرگسالان به منظـور تحـت پوشـش قـرار دادن همـه كساني كه در كشور به هر دليل از اخذ گواهينامه پايان دوره متوسطه بازمانده اند را شامل ميشود.
توسعه فرهنگي
 اهميت و ضرورت توسعه فرهنگي تا بدان پايه است كه سازمان جهاني يونسكو سال هاي  (1998-)  دهه توسعه فرهنگي و «روز 21 ماه مه» را روز جهاني توسعه فرهنگي ناميد. به جرأت مـيتـوان گفت كه هيچ توسعه و تكاملي بدون توسعه و تكامل فرهنگي مطلوب و مقدور نيست. بـه عنـوان مثـال كشورهايي توانسته اند در عرصه كشاورزي به استقلال برسـند كـه در ريشـه كـن كـردن بـيسـوادي وگسترش فرهنگ پيروز بوده اند. همچنين در برخي از كشورها بر پايه فرهنگ وحـدت ملّـي را ايجـاد يـاتقويت نمودهاند و سپس بر اساس حركت اقتصادي، اجتماعي، سياسي كشور را به سوي توسـعه پايـدارملّي سامان و سازمان دادهاند (صالحي، 78 :1389). شكل زير رابطه بين آموزش و پرورش بزرگسـالان،توسعه فرهنگي تا توسعه پايدار ملّي را نشان ميدهد.

شكل 1. رابطه بين آموزش و پرورش بزرگسالان، توسعه فرهنگي تا توسعه پايدار ملّي (منبع: نظرزاده، 5 :1387)
يكي از كاركردهاي مهم توسعه فرهنگي، تقويت هويت ملّي است. هويت ملّي مبتني بر سرشت جامعه و افراد آن ميباشد و تقويت آن مستلزم استفاده از ابزارهاي متعدد توسعه فرهنگي است كه شامل:
الف) سياست گذاري فرهنگي: بيان بايدها و نبايدها براي هدايت و نظارت جامعه.
ب) برنامه ريزي فرهنگي: بيان علمي نيازها و تعيين اقدامات براي رفع آنها.

ج) آموزش فرهنگي: آموختن قواعد فرهنگي به مديران و مهارتهاي فرهنگي به شـهروندان و اطـلاع رساني فرهنگي به آنان.
د) پژوهش فرهنگي: توليد مفاهيم و اصطلاحات جديد بويژه در جهت جايگزيني تبـادل فرهنگـي بـه جاي تهاجم فرهنگي.
ه) اقتصاد فرهنگي: سرمايه گذاري و تأمين بودجههاي فرهنگـي، حقـوق فرهنگـي و مقـررات تثبيـت اوضاع فرهنگي.
 امروزه شاخصهاي عمده توسعه فرهنگي را از طريق آموزش و پرورش، آموزش عالي، مطالعـه، ميـزان سوادآموزي، برخورداري از تكنولوژي، وسايل ارتباطي جمعي، مراكز فرهنگي- تاريخي ارزيابي ميكننـد .(80 :1389 ،صالحي)
آموزش سواد و توسعه فرهنگي
 اهميت آموزش اگر به اندازه نياز به غذا نباشد از آن كمتر هم نيست. آموزش از حياتي ترين نيازهـاي انسان به شمار ميآيد. در آموزش پايه براي بزرگسالان هدف فقـط تربيـت افـراد بـراي توليـد بيشـتر ومصرف نيست، بلكه كمك به سازگار ي و منعطف شدن آنها با اوضاع و شرايط متفاوت و تعالي آنان درمقام انسان، والدين و اعضاء جامعه است. در مجموع كثرت تعداد افراد تحصيل كردهاي كه در عـين بـرخورداري از ميراث فرهنگي مشترك به ارزشهاي فرهنگي خود و ساير ملل واقف باشند به نفع جوامع است. واگز معتقد است كه حتي اگر نتـايج اقتصـادي سـوادآموزي را محـدود تصـور كنـيم، پيامـدهاي اجتماعي ثانويه آن را نميتوان ناديده گرفت. اين پيامدهاي مثبـت اجتمـاعي از اهـداف مهـم طراحـان توسعه به شمار ميآيد و برخي از آنها كاملاً محسوس است. يكـي از ابعـاد بسـيار مهـم توسـعه ملّـي،توسعه و باروري فرهنگ حاكم بر جامعه است، چه، پيش شـرط هرگونـه توسـعهاي، توسـعه فرهنگـي است. توسعه بدون دستيابي به فرهنگ خاص آن امكانپذير نيست. توسعه در تمام ابعـاد آن بـه شـدت تحت تأثير باورهاي فرهنگي است. از اين رو بايد فرهنگ را محور همـه برنامـه هـاي توسـعه قـرار داد از
جمله مواردي كه آموزش و پرورش بطور  اعم و آموزش بزرگسالان به شكل اخص مـيتوانـد بـه توسـعه فرهنگي كمك كند حاكم شدن نگرش علمي بر فرهنگ جامعه فرهنگ پذيري، نظم پذيري، مسـئوليت پذيري و فرد گرايي مثبت است. توسعه فرهنگي را بايد افزايش ظرفيت و خلاقيت و نوآوري در ارزشها و رفتارهايي دانست كه آدميان در زندگي روزمره آنها را به كار ميگيرند و با آن زندگي ميكنند. ايـن بعد از توسعه در هشت حوزه دسترسي به فرهنگ آموزش و پرورش فر هنگي و هنري، ارتقاي خلاقيـت و نوآوري، تشويق فرهنگ عامه و فرهنگ سنتي، تقويـت هويـت فرهنگـي، ارتقـاي مبـادلات فرهنگـي،توسعه نگرشهاي قطعي درباره فرهنگ و حفظ ميراث فرهنگي خلاصه ميشود. همچنين ابعـاد توسـعه فرهنگي شامل مواردي چون حاكم شدن نگرش علمي بر فرهنگ جامعه، فرهنگ پذيري، نظم پـذيري،نظم پذيري جمعي، مسئوليت پذيري و فرد گرايي مثبت ميشود (توماس، 15 :1372).
 اگر بخواهيم توسعه اجتماعي را از توسعه فرهنگي جدا كنـيم مـيتـوان گفـت كـه توسـعه اجتمـاعي فرآيندي است كه ساختارهاي اجتماعي را از شكل نوين تغيير ميدهد و نهادهايي سا خته ميشوند كه موجب انسجام هميشگي در درون جامعه ميشوند. راههايي كه آموزش ميتوانـد بـه توسـعه اجتمـاعي كمك كند رشد اجتماعي، سازگاري اجتماعي، مشاركت اجتماعي و نوين سازي است. بديهي است افراد جامعه وقتي ميتوانند خود را با اجتماع و تغييرات آن سازگار كنند و آماده تغييرات اجتماعي و پذيراي تجربه هاي جديد باشند و به ديگران به طور مؤثر احتـرام بگذارنـد كـه داراي تحصـيلات پايـه باشـند و
آگاهي و دانش لازم را براي مشاركت فعال درتوسعه و پيشرفت جامعه داشته باشند. دانش و بينشي كه افراد در محيطهاي آموزشي پيدا ميكنند و بصورت قابليتها و تواناييهاي فني، اجتمـاعي و سـوگيري سياسي آنهاست و در حقيقت آينده اجتماع را پيريزي ميكنند (توماس، 15 :1372).  بديهي است مهمترين ابزار نيل توسعه فرهنگي پژوهش است زيرا تحول و پويايي هر جامعه اي مرهون توسعه و اعتلاي فرهنگي آن جامعه است و توسعه و اعتلاي فرهنگ نيز در گرو پژوهش، خلاقيت، ابتكار و نوآوري افراد آن جامعه است و از آنجايي كه مسئوليت پرورش نيروي انسـاني و ارتقـاي فرهنگـي بـر عهده آموزش است بنابراين آموزش بزرگسالان در توسعه فرهنگي نقش زير بنايي دارد (سايت آموزش وپرورش). اساس ايجاد نوآوري و بسط و اشاعه آن به آموزش بزرگسالان وابسته است. نمـايش فرآينـدي كه بطور جداگانه و جزء جزء از مرحله ايجاد نوآوري شروع و به مرحله اشاعه و انتشار آن ميانجامـد درطرح زير نشان داده ميشود (يونسكو، 31-35 :1379).

3. روششناسي تحقيق
 مقاله حاضر از نظر هدف كاربردي و مبناي روش آن توصيفي- تحليلي اسـت. جمـع آوري اطلاعـات تحقيق به دو شيوة اسنادي و مطالعات پيمايشي و ميداني بدست آمده است. بدين ترتيب كه مطالـب مربوط به چارچوب نظري و مفهوم تحقيق و ويژگيهـاي جغرافيـايي محـدوده مـورد مطالعـه از طريـق مطالعات اسنادي (كتابخانهاي) و به منظور تكميل مطالعات اسنادي از روش ميداني يعني پرسشنامه،مصاحبه و مشاهده اقدام شده است. اطلاعات بدست آمده از طريق منابع كتابخانهاي و مطالعات ميداني درقالب جداول و نمودار سازماندهي و طبقه بندي شده است. جهت تجزيه وتحليل اطلاعات جمـع آوري شده حاصل از مطالعات اسنادي و ميداني از روشهاي آماري و به منظـور پـردازش آنهـا از نـرم افـزار Excel وSPSS استفاده شده است. در اين تحقيق جامعه آماري كل روستاهاي استان گيلان مـي باشـد كه در سطح 16 شهرستان توزيع شده و حجم نمونه بر اسـاس جـدول اسـتاندارد شـده مورگـان 384روستا انتخاب شده اسـت. نحـوه انتخـاب روسـتاها بـر اسـاس سرشـماري سـال 1385 بـوده و شـاملروستاهايي است كه از بيشترين تعداد باسواد برخوردار بودند. همچنين روسـتاهاي اسـتان در 4 سـطح:
ساحلي، جلگهاي، كوهپايهاي و كوهستاني تقسيم شده و در هر سطح روستاهاي نمونه انتخاب و در هـربخش از شهرستانها 5 پرسشنامه تكميل گرديده است. در هر روسـتا از دهيـار، شـورا و سـوادآموزان،پرسشنامه تكميل گرديد. متغييـر مسـتقل تحقيـق سـوادآموزي و متغييـر وابسـته توسـعه فرهنگـي روستاها در قالب 15 گويه ميباشد.
4. محدودهمورد مطالعه
 استان گيلان با 14042/3 كيلومتر مربع مساحت، در شمال ايران و در جنوب غربي درياي خزر واقـع شده است و از نظر موقعيت رياضي در محدوده 36 درجه و 34 دقيقه الي 38 درجه و 27 دقيقه عـرض شمالي و 48 درجه و 53 دقيقه الي 50 درجه و 34 دقيقه طول شـرقي ار نصـف النهـار گرينـويچ قـراردارد. استان گيلان از شمال غربي به جنوب شرقي 235 كيلومتر طول و پهناي آن 25 تا 105 كيلـومترميباشد. گيلان از شمال به درياي خزر و كشور آذربايجان، از غرب و شمال غربي به اسـتان اردبيـل، ازغرب به استان زنجان، از جنوب به استان قزوين و از شرق به استان مازندران محدود مـيشـود. اسـتان گيلان بر اساس آخرين تقسـيمات كشـوري (1385)، داراي 16 شهرسـتان، 43 بخـش، 49 شـهر، 56دهستان 2935 آبادي (2694 آبادي داراي سكنه و 241 آبادي خـالي از سـكنه) مـيباشـد (معاونـت وبرنامهريزي استانداري گيلان، 58 :1386).

5. يافته ها
1 -5. يافتههاي توصيفي
يافتههاي توصيفي تحقيق شامل مشخصـات فـردي و عمـومي پاسـخگويـان و يافتـه هـاي حاصـل ازمطالعات ميداني و پيمايشي بوده است. بر اين اساس تركيب جنسي 60 درصد از پاسخگويان مـرد، 97درصد پاسخگويان در گروه سني 20- 65 سـال (48 درصـد 20-40 سـال و 49 درصـد40-60 سـال)،تحصيلات 70 درصد پاسخگويان كارداني و پاين تر و 67 درصد آنها شاغل بوده اند. نهضت سوادآموزي و بهبود وضعيت فرهنگي روستاييان  آشنايي با خدا مستلزم مطالعه كتب ديني ميسر است و اين امر در گرو داشتن سـواد اسـت. يافتـه هـانشان ميدهد كه حدود 72 درصد از روستاييان بعد از باسوادي بيشتر توانستهاند عبادات خود را به طورصحيح انجام دهند. روستاييان كه در گذشته بيسواد بودند فقط در حد ابتدايي، خواندن نماز را آن هم به طور ناقص ميتوانستند انجام دهند. 37 بررسيها نشان ميدهد كـه تـأثير نهضـت سـواد آمـوزي دربهبود وضعيت فرهنگي روستاييان از نظر 24/5 درصد پاسخگويان در حد خيلي زياد، 37/8 درصد زياد،24/7 درصد متوسط و 10/9 درصد كم و خيلي كم بوده است. تـأثير نهضـت سـواد آمـوزي در بهبـودوضعيت فرهنگي روستاييان از ديدگاه 87 درصد پاسخگويان تأييد شده و بر اين باور بودهاند كه نهضت سوادآموزي در ميزان بهبود وضعيت فرهنگي روستاييان تأثير داشته است.

نهضت سوادآموزي و بهبود تعاملات روزانه گفتاري و شنيداري
سواد و آگاهي در بهبود تعاملات روزانه گفتاري و شنيداري افراد نقش بسـيار زيـادي دارد. بررسـيهـانشان ميدهد در روستاهاي استان گيلان حدود 68 درصد از روستاييان بعد از اينكه باسواد شدهانـد درگفتار روزانه خود در بيان كلمات نسبت به دوره بيسـوادي وضـعيت بهتـري داشـتهانـد. 26 درصـد ازروستاييان نيز تاحدودي بعد از اينكه با سواد شدهاند بهتر از گذشته صـحبت مـي كننـد. آمـوزش در 9درصد از روستاييان هيچ تغييري نداشته اسـت. نتـايج جـدول (2) نشـان مـيدهـد كـه 39 درصـد ازروستاييان در حد زيادي بعد از باسوادي، كلمات را بهتر ميشنوند و يا بهتر تلفظ ميكننـد، 32 درصـدنيز تاحدودي بهتر شدهاند، 15 درصد از روستاييان نيز اظهار داشتهاند كه خيلي زياد و 9 درصد نيز درحد كم نسبت به گذشته خود تغيير داشتهاند. بر اين اساس 86 درصد از پاسخگويان بر اين باور بوده اندكه نهضت سوادآموزي در بهبود تعاملات روزانه گفتاري و شنيداري روستاييان تأثير داشته است.

سوادآموزي و افزايش رغبت روستاييان به تلاوت قرآن و بهرهگيري از احاديث و مواعظ  جدول (3) تأثير سوادآموزي در افزايش رغبت روستاييان به تلاوت قـرآن و بهـره گيـري از احاديـث ومواعظ را نشان ميدهد. بر اين اساس حدود 77 درصد از روستاييان اظهار داشتهاند، بعد از اينكه باسوادشدهاند ميتوانند به راحتي كلمات قرآني را بخوانند، 18/5 درصد از روسـتاييان بعـد از اينكـه بـا سـوادشده اند تاحدودي قرآن را نسبت به گذشته بهتر تلاوت مي كنند و 30 درصد نيز بيـان داشـتهانـد كـه يادگيري و باسوادي موجب شود تا روستاييان بهتر از گذشته بـه تـلاوت قـرآن بپردازنـد، 29 درصـد ازروستاييان در اين امر تا حد زيادي تغيير نمودهاند و خواندن و تـلاوت قرآنشـان بهتـر از گذشـته شـده است، حدود 27 درصد نيز در حد خيلي زياد تغيير نمودهاند. در مجموع 86/5 درصد از پاسخگويـان بـراين باور بودهاند كه نهضت سوادآموزي در ميزان افزايش رغبت روستاييان به تلاوت قرآن و بهرهگيري ازاحاديث و مواعظ تأثير داشته است.

 نهضت سوادآموزي و استفاده روستاييان از كتاب، مجله و روزنامه
در روستا دسترسي به مجله و كتاب و بخصوص روزنامه هر روز در دسترس روستاييان نيست. حـدود62 درصد روستايياني كه با سواد هستند در هر فرصتي كه به كتاب و روزنامه دسترسي پيدا مـيكننـدآن را ميخوانند و سعي ميكنند به مسايل روز آگاهي داشته باشند. ميزان تأثير نهضت سـوادآموزي دراستفاده روستاييان از كتاب، مجله و روزنامه از نظر 15/6 درصد پاسخگويـان خيلـيزيـاد، 31/6 درصـدزياد، 27/1 درصد متوسط و 22/9 درصد كم و خيلي كم بوده است. بر اساس همين نتايج 74/3 درصدپاسخگويان، نقش نهضت سوادآموزي در استفاده روستاييان از كتاب، مجله و روزنامه را پررنگ دانسـته
و بر اين باور بودهاند كه نهضت سوادآموزي در استفاده روستاييان از كتاب، مجله و روزنامه تأثير داشته است.

نهضت سوادآموزي و دنبال كردن روستاييان نسبت به اخبار و رويدادهاي كشور و دنيا  سواد و آگاهي موجب آگاهي به محيط اطراف ميشود. حدود 65 درصد از روستاييان اظهار داشته كـه بعد از اينكه باسواد شدهاند علاقه بيشتري به اخبار و رويدادهاي اطراف خود داشتهاند. 27/9 درصد نيـزتاحدودي به رويدادهاي اطراف خود علاقه مند شدهاند و 7/3 درصد از روستاييان نيز اظهار داشته اندكه دوره باسوادي و بيسوادي خود هيچ تفاوتي نكردهاند. در مورد اين مسئله كه علاقه بـه اخبـار و رويـدادهاي اطراف تا چه حد موجب يادگيري سواد آموزان شده است بررسيها نشان ميدهد كه اين مؤلفه ازديدگاه 21/6 درصد پاسخگويان، خيليزياد، 38/3 درصد زياد، 25/3 درصد متوسط و 11/7 درصد كم وخيلي كم بوده است. به عبارت ديگر 85/2 درصد پاسخگويان بر اين باور بودهاند كه نهضت سـوادآموزي در دنبال كردن روستاييان نسبت به اخبار و رويدادهاي كشور و دنيا تأثير داشته است.

نهضت سوادآموزي و استفاده روستاييان از تجارب يكديگر
بررسيها نشان ميدهد بيش از 58 درصد از روستاييان بعد از اينكه با سواد شدهاند در تجارت و كسـب و كار در روستا موفق تر بودهاند. جدول (6) تأثير نهضت سوادآموزي در اسـتفاده روسـتاييان از تجـارب يكديگر را نشان ميدهـد. بـر اسـاس منـدرجات ايـن جـدول 21/6 درصـد روسـتاييان تـأثير نهضـت سوادآموزي در تجارت و كسب و كار و استفاده روستاييان از تجارب يكديگر را خيليزياد، 34/9 درصـدزياد، 19/3 درصد متوسط و 24 درصد كم و خيلي كم اظهار داشتهاند. بر اين اساس در مجموع حـدود75 درصد از پاسخگويان نقش نهضت سوادآموزي در استفاده روستاييان از تجـارب يكـديگر را تأييـد واعتقاد داشته ا ند كه نهضت سوادآموزي در استفاده روستاييان از تجـارب يكـديگر تـأثير قابـل توجـه اي داشته است.

نهضت سوادآموزي و افزايش مسافرت روستاييان
 آشنايي با مناطق مختلف در كتابها اين انگيزه را در روستاييان بوجـود آورده كـه آنهـا بخواهنـد ازنزديك با اين مناطق آشنا شوند، حدود 50 درصد از روستاييان بعد از اينكه با سواد شدهاند تمايـل بـه افزايش مسافرت به مناطق مختلف را داشتهاند. نتايج جدول (7) تأثير نهضـت سـوادآموزي در افـزايش مسافرتروستاييان را نشان ميدهد كه 16/9 درصد پاسخگويان اين تأثير را خيلي زيـاد، 27/1 درصـد آن را زياد، 33/6 درصد متوسط و 21/3 درصد نيز آن را كم و خيلي كم اظهار نمودهاند. به عبارت ديگرميزان تأثير نهضت سواد آموزي در افزايش مسافرتهاي روستاييان از ديدگاه 77/6 درصد پاسخگويـان متوسط به بالا بوده و بر اين باور بودهاند كه نهضت سوادآموزي در افزايش مسـافرت روسـتاييان تـأثيرداشته است.

نهضت سوادآموزي و علاقمندي روستاييان به ادامه تحصيل فرزندانشان
 نهضت سوادآموزي از طريق آموزش و باسواد نمودن جامعه روستايي بيسواد، نقش انكـار ناپـذيري درافزايش علاقهمندي آنها به ادامه تحصيل فرزندانشان داشته است. بررسيها نشان ميدهـد كـه حـدود 80 درصد از روستايياني كه خود باسواد شدهاند علاقه بيشتري داشتهاندكه فرزندانشان نيز باسواد شوند. و 17 درصد نيز تا حدودي علاقمند هستند كه فرزندانشان به تحصيل بپردازند. همچنين در ارتبـاط بـاميزان تأثير نهضت سوادآموزي در ايجاد علاقمنـدي روسـتاييان بـه ادامـه تحصـيل فرزندانشـان، 32/3درصد از روستاييان بعد از اينكه با سواد شدهاند علاقه خيلي زيادي دارنـد كـه فرزندانشـان نيـز باسـواد
باشند. ميزان علاقه مندي در بين 29/4 درصد از سوادآموزان زياد، 26/3 درصد متوسـط و 9/3 درصـدنيز كم و خيلي كم بـوده اسـت. در مجمـوع 88 درصـد از پاسـخگويـان اظهـار داشـتهانـد كـه نهضـت سوادآموزي در افزايش علاقمندي روستاييان به ادامه تحصيل فرزندانشان تأثير داشته است.

نهضت سواد آموزي و نظارت بهتر اولياء بر انجام تكاليف فرزندان افزايش سطح آگاهي والدين، نظارت و كنترل آنها را درتكاليف فرزندانشان را به دنبال خواهد داشـت. بررسيها نشان ميدهد كه 75/5 درصد از اولياء با توجه به اينكه خودشان باسـواد هسـتند بـر تكـاليف فرزندانشان نظارت ميكنند و نقش نهضت سواد آموزي را در اين مؤلفه مثبت ارزيابي كـرده 20 و آن راتأييد نموده اند. نتايج مطالعات ميداني در زمينه ميزان تأثير نهضت سواد آموزي در نظارت بهتـر اوليـاءبر انجام تكاليف فرزندان نشان ميدهد كه از مجموع پاسخگويان، 31/2 درصد اين تأثير را در حد خيلي زياد، 35/7 درصد زياد، 23/7 درصد متوسط و 8/1 درصد كم و خيلي كم اظهار نمودهاند. بر اين اساس 91 درصد پاسخگويان تأثير نهضت سواد آموزي در نظارت بهتر اولياء بر انجام تكاليف فرزندان را تأييد و بر اين باور بودهاند كه سواد آموزي در افزايش نظارت بهتر اولياء بر انجام تكاليف فرزندان تـأثير داشـته است.

نهضت سوادآموزي و جلوگيري از اعمال تبعيض بين فرزندان پسر و دخترروستاييان  سواد و آگاهي از اعمال تبعيض در بين فرزندان نيز جلوگيري خواهد نمود. بر اين اساس و طبق نتايج مطالعات ميداني حدود 67 درصد از روستاييان اظهار داشتهاند كه سوادآموزي مانع از اعمال تبعيض دربين فرزندان آنها شده است. همچنين 17/2 درصد پاسخگويان در حد خيليزياد و 32/6 درصد در حد زياد اظهار داشتهاند كه تغيير رويه داده و از تبعيض بين پسران و دختـران خـود جلـوگيري نمـودهانـد.
البته بر روي 18درصد از پاسخگويان نيز بيان نمودهاند كه اين مسئله تأثير كـم و خيلـي كمـي داشـته است. به عبارت ديگر 81 درصد پاسخگويان نقش نهضت سوادآموزي در جلوگيري از اعمال تبعيض بين فرزندان پسر و دختر روستاييان توسط آنان را تأييـد و اعتقـاد داشـتهانـد كـه نهضـت سـوادآموزي درجلوگيري از اعمال تبعيض بين فرزندان پسر و دختر روستاييان توسط آنان تأثير داشته است.

نهضت سوادآموزي و كاهش مقولههاي مانند خرافه پرستي و ... در روستاييان  خرافه پرستي ناشي از عدم آگاهي به محيط اطراف است. بر اين اساس 66/4 درصد از پاسـخگويـان اظهار داشتهاند كه قبل از سوادآموزي گرايش به خرافه پرستي داشته و بعد از اينكه سـواد آموختـه انـد،گرايش و اعتقاد آنها به خرافه پرستي كاهش يافته است. همچنين مطالعات صـورت گرفتـه در زمينـه ميزان تأثير نهضت سواد آموزي در كاهش گرايش و اعتقاد روستاييان به خرافه پرستي نشـان مـيدهـدكه اين مؤلفه در بين 20/6 درصد پاسخگويان تأثير خيليزيادي داشته، دربين 33/3 درصد پاسخگويان تاثير زياد، 30/7 درصد تا حدودي تأثير داشته و در در 14 درصد پاسـخگويـان نيـز داراي تـأثير كـم وخيلي كم بوده است. بر اين اساس 84/6 درصد از پاسخگويان بر اين حقيقت اعتقاد داشتهاند كـه سـوادآموزي در ميزان كاهش مقولههاي مانند خرافه پرستي و ... روستاييان تأثير داشته است.

نهضت سوادآموزي در افزايش تعاملات روستاييان
 مشورت در كارها و يا تعامل داشتن در امور مختلف با همديگر از جمله كارهايي است كه توسط افـرادآگاه به مسايل صورت ميگيرد. بررسيهاي صـورت گرفتـه در زمينـه تـأثير نهضـت سـواد آمـوزي درافزايش تعاملات روستاييان استان گيلان نشان ميدهد كه بيش از 59 درصد از روستاييان بعد از اينكه باسواد شدهاند، ميزان تعاملات آنها در كارها با همديگر افزايش داشته است. بر اساس همين مطالعـات 14/1 درصد پاسخگويان ميزان تأثير نهضت سواد آموزي در افزايش همكاري و تعاملات بين روسـتاييان را خيليزياد، 32/5 درصد زياد، 36/2 درصد در حد متوسط و 16/4 درصد نيز اين نقش را كم و خيلـي كم دانست هاند. به عبارت ديگر 82/8 درصد از پاسخگويان نقش نهضت سواد آموزي در افزايش تعـاملات روستاييان استان گيلان را تأييد و بـراين بـاور بـوده انـد كـه نهضـت سـوادآموزي در افـزايش تعـاملات روستاييان با يكديگر تأثير داشته است.
 
 

نهضت سوادآموزي و آگاهي بيشتر روستاييان درخصوص مسايل شرعي واحكام  اسلام در سرزميني ظهور كرد كه مردم آن سرزمين ناآگاه و جاهل بودنـد. بنـابراين دوري جسـتن ازجاهليت از سفارشات دين اسلام است. در روستاهاي گيلان همه مـردم و يـا اكثريـت قريـب بـه اتفـاق مسلمان و پيرو دين اسلام هستند و كم سوادي و بيسوادي آنها را نسـبت بـه مسـايل ديـنشـان بـي اطلاع ننموده است. دراين زمينه مهم 75/8 درصد از پاسخگويان نقش نهضت سواد آمـوزي در افـزايش
آگاهي آنها نسبت به مسايل شرعي و احكام را مثبت ارزيابي نمودهاند. 34/4درصد پاسـخگويـان تـأثيرنهضت سواد آموزي در افزايش آگاهي آنها نسبت به مسايل شرعي و احكام را در حد خيليزياد، 38/3درصد زياد، 20/6 درصد متوسط و 5/7 درصد نيز كم و خيلي كم ارزيابي نمودهانـد. در مجمـوع 93/3درصد پاسخگويان نقش نهضت سواد آموزي در افزايش آگاهي آنها نسبت به مسايل شرعي و احكـام راتأييد و اظهار داشتهاند كه نهضت سوادآموزي در ميزان آگاهي بيشـتر روسـتاييان در خصـوص مسـايل شرعي واحكام تأثير داشته است.

نهضت سوادآموزي و خارج كردن زنان از انزوا و ورود به عرصه هاي اجتماعي زنان حدود نيمي از جمعيت نواحي روستايي استان گيلان را به خود اختصاص دادهاند كه بـا توجـه بـه توانمندي و تجربه آنها، ميتوانند نقش قابل توجهاي در توسعه پايـدار روسـتايي ايـن اسـتان داشـته باشند. نتايج ارائه شده در جدول (14) نشان ميدهد كه حدود 70 درصد از روستاييان اظهار داشته اندبعد از اينكه باسواد شدهاند سعي نموده اند زنان را وارد عرصههاي اجتماعي روستا نمايند و نقش نهضـت
سواد آموزي را در خارج نمودن زنان از انزوا و ورود به عرصههاي اجتماعي تأييد كردهاند. در واقع سـوادوآموزش موجب شده زنان از انزواي گذشته خارج شوند. در مورد اينكه سوادآموزي تاچه حد زنـان را ازانزواي گذشته خارج نموده، بررسيها حاكي از آن است كه اين مؤلفه در بين 20/3 درصد پاسخگويـان خيلي زياد، 34/4 درصد زياد، 31/5 درصد متوسط و 12/5 درصد كم و خيلي كم ارزيـابي شـده اسـت.نقش نهضت سواد آموزي در خارج نمودن زنان روستاها از انزوا و ورود آنهـا بـه عرصـه هـاي اجتمـاعي (مديريت روستا و ...) از ديدگاه 86/1 درصد پاسخگويان تأييد شده و پاسخگويان بر اين باور بوده اند كـه نهضت سوادآموزي در خارج نمودن زنان از انزوا و ورود آنها در عرصههاي اجتماعي تأثير قابل توجهاي
داشته است.

نهضت سوادآموزي و ارتقاي سطح آگاهي و فرهنگ روستاييان
سطح آگاهي و فرهنگ جامعه روستايي به دليل عدم برخورداري از سواد و دانش كافي پايين ميباشـد. تأثير نهضت سواد آموزي و فعاليتهاي مربوطه اين نهاد در راسـتاي ارتقـاي سـطح آگـاهي و فرهنـگ روستاييان از نظر 20/1 درصد پاسخگويان در حد خيلي زيادي بوده است. همچنين از نظر 38/5 درصداز پاسخگويان اين نقش زياد، 28/9 درصد متوسط و 6/3 درصد كم و خيلي كم ارزيابي شده است. و به اين مسئله معتقدند بودهاند كه سواد و آگاهي موجب ارتقاي سطح فرهنگ آنها شده است. بـه عبـارت ديگر ديدگاه 87/5 درصد پاسخگويان در نقش نهضت سـوادآموزي و ارتقـاي سـطح آگـاهي و فرهنـگ روستاييان مثبت بوده و آن را تأييد كردهاند و به بر اين باور بودهاند كه نهضت سـوادآموزي در افـزايش
سطح آگاهي و فرهنگ روستاييان تأثير داشته است.

2.5 يافتههاي تحليلي
به منظور سنجش و تبيين رابطه بين فعاليتهاي نهضت سواد آموزي و توسـعه فرهنگـي روسـتاهاي استان گيلان از آزمون خي دو استفاده شده كه نتايج آزمون هر يك از مؤلفـههـاي پـژوهش در جـدول (16) ارايه شده است. بر اساس نتايج آزمون خي دو كه با سطح اطمينان 95 درصد =α بين فعاليتهـا و برنامه هاي نهضت سواد آموزي و توسعه فرهنگي روستاهاي استان گـيلان رابطـه معنـي داري وجـودداشته است.

6. بحث و نتيجه گيري
 كلام زيباي پيامبر عظيم الشان اسلام، حضرت محمد (ص) همـواره گـوش مـا مسـلمين، بلكـه عـالم بشريت را به نيكي مينوازد كه «اطلبو العلم من المهد الي الحد» «ز گهواره تا گور دانش بجوي». فدرتي ومايور، مدير كل سابق يونسكو، در سال 1393 رسماً از تشكيل دو كمسيون بين المللي، يكي در زمينـه فرهنگ و توسعه و ديگري در زمينه تعليم و تربيت خبر داد.
 در چشمانداز پايداري مهمترين سرمايه كشورها، سرمايههاي انساني هستند و بـديهي اسـت بالنـدگي اين سرمايههاي عظيم در گرو آموزش مناسب خواهد بود. آموزش پلي است كه از گذشته بـه حـال و ازحال به آينده ميرسد و نتيجه آن شكوفايي و بالندگي است. بويژه آموزش بزرگسالان كه ميتواند سهم بسزايي در مشاركت كامل تودههاي مردم در پيشرفت خود و در نظارت فعالانه شان نسبت بـه تحـولات فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي، سياسي و زيست محيطي داشته باشد. آموزش بزرگسالان از واژههاي آشنا س طح بين المللي و ملّي است كه از ديرباز درباره آن بحـثهـاي زيادي مطرح شده است. به طوري كه در دهههاي اخير در عرصه گوناگون آمـوزش بزرگسـالان، اعـم ازمبارزه با بيسوادي و كم سوادي تابعي و سوادآموزي كارساز، آموزش فني و حرفهاي، آموزش تخصصي،آموزش علمي - كاربردي و ... تلاش چشگيري انجام شده است. بـا توجـه بـه اينكـه متخصصـان علـوم مختلف قرن بيستم را از يك طرف قرن رشد و توسعه و از طـرف ديگـر، عرصـه اطلاعـات و تكنولـوژي ناميدهاند. ضرورت دارد ملل مختلف دنيا به طور عام، ملل مسلمان به طور خاص، بويژه نخبگـان علمـي اين جوامع با زمينهها، عوامل، و شاخصهاي رشد و توسعه فرهنگي و تكنولوژي درسازمانها و نهادهاي مختلف اجتماعي آشنا شوند. يكي از عوامل مؤثر بر رشد و توسعه جهاني، آموزش بزرگسالان است كه با شناخت اهداف و اصول، ساختار جايگاه و نقش آن ميتوان راه رشـد و توسـعه بـين المللـي را بـيش ازپيش هموار نمود. نتايج بدست آمده از اين پژوهش نشان ميدهد كه آموزش بيسوادان درجهت توانمندسازي آنان بسيارمؤثر و مفيد است. افراد بيسواد پس از كسب مهارت در خواندن و نوشتن و حسـاب كـردن در زنـدگي روزمره شان استفاده ميكنند. افزايش اطلاعات و آگاهي سواد آموزان موجب تغيير نگرش آنها در ابعادمختلف زندگي اعم از بهداشتي، فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و... ميشود. اين مسئله در تحقيـق نشـان داد كه سواد در زندگي روزمره سواد آموزان نقش ايفا ميكند و كـاركرد سـواد موجـب افـزايش سـطح فرهنگي آنان در ابعاد مختلف ميشود. افزايش سطح سواد در مناطق روستايي تأثير به سـزايي در رشـدفرهنگي روستا داشته و به توسعه پايدار كمك ميكند.
 مسئله بيسوادي را به هيچ و جه نميتوان از مسايل كلي رشد و توسـعه بـه ويـژه از مسـايل اساسـي تغيير، كه شامل امور اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي ميشود، جدا ساخت. اگرچـه بـيسـوادي در سـاده ترين مفهوم خود يك مشكل كاملاً شخصي است اما در واقع به كل جامعه تأثير ميگذارد. سواد آموزآن نبايد تنها به خواندن و نوشتن و حساب كردن متكي باشند، بلكه بايد در جهت تطبيق افراد با محـيط وجهان پيرامون و بهبود كيفيت زندگي آنان مؤثر باشد. در حقيقت خواندن و نوشتن را بايد وسـيله قـرارداد تا نيروي كارآمد و ماهر تربيت شود و ضمن ياد گيري سواد به زندگي بهتر نايل شوند. ارتقاي سطح سواد آگاهي افراد جامعه بويژه افراد بيسواد روستايي آنان را قادر ميسازد تا براي حل مشكلات خـود وجامعه دست به ايجاد تغير و تحول زده و اقدامات اساسي را برنامه ريزي نمايند و جامعه اسلامي ما را درجهت تحقق اهداف انقلاب و اسلام ياري دهند. با توجه به مطالب ارايه شده و نتايج بـه دسـت آمـده ازپژوهش حاضر، راهكارهاي زير ميتواند در راستاي افزايش سـطح سـواد و آگـاهي روسـتاييان و بهبـودوضعيت فرهنگي آنها، ارايه شود:
- آموزش مداوم روستاييان بدليل اهميت آموزش در زندگي روستايي.
- برنامهريزي درجهت ارايه كلاسهاي آموزشي در زمانهايي كه روستاييان بتوانند از آن استفاده كنند.
- ارائه خدمات سوادآموزي با رويكرد انگيزشي (پاسخ به نيازهاي مخاطبان)، ترغيبي و تشويقي.
- ايجاد فرصتهاي برابر آموزشي براي رفع تبعيضهاي جنسيتي و منطقهاي.
- استفاده از ظرفيتهاي موجود دستگاههاي اجرايي دولتي و غيردولتـي، محلـي، عمـومي و مردمـي و
بسترسازي مناسب براي حضور مؤثر گروههاي مشاركت كننده و حمايت از آنها- استفاده از شيوههاي مناسب يادگيري - ياددهي، اجرا و ارزشيابي در برنامههاي سوادآموزي.
- مد نظر قراردادن راهبردهاي جهاني در امر سوادآموزي مبني بـر يـادگيري بـراي ( دانسـتن، بـا هـم زيستن، انجام دادن، زيستن).
- در اولويت قرار گرفتن امر سوادآموزي در بين مقامات اجرايي و حمايت عملياتي از طرح هاي سازمان نهضت سوادآموزي.
- استفاده از رسانه سيما براي آموزش بيسوادان منازل، در ماهها يا فصولي كه نسبتاً امكـان اسـتفاده ازبرنامه آموزشي براي آنان فراهم تر است.
- دستگاهها موظف شوند متناسب با ماموريتها و وظايف خـود كتـب و مـواد خوانـدني سـاده كمكـي،تكميلي توليد و براي پيشگيري از بازگشت به بيسوادي در اختيار نوسوادان قرار دهند.- تشويق مادي و معنوي سوادآموزان به ويژه قبول شدگان در دستور كار قرار گيرد.
- ارتباط بين نهضت سوادآموزي و سازمان يونسكو و آگاهي از تازه ترين پيشـرفتهـاي سـوادآموزي در
ساير كشورها.
- متقاعد ساختن بيسوادان با روشهاي مختلف مبني بر اينكه سن آنان براي يادگيري مناسب است.
- در پايان به منظور هر چه مؤثرتر كردن اقدامات در زمينه سواد آموزي بايد يادآور شد كه اين كار تنها
از وظايف سازمان نهضت سـوادآموزي و وزارت آمـوزش و پـرورش نيسـت بلكـه نزديـك كـردن فاصـله
آموزشي بين مردان و زنان، روستايي و شهري بايد وظيفه تمام جامعه محلي باشد.