آمارها نشان می دهد حدود 780 میلیون بزرگسال در جهان از نعمت سواد محرومند که حدود 250 میلیون آن از کودکان و نوجوانان و دو سوم آنها را زنان و دختران تشکیل می دهند . علی رغم تلاش های جهانی صورت گرفته در سال های 2000 تا 2010 فقط 1% از میزان بی سوادی کاهش یافته است.

آمارهای موجود نشان می دهد حدود 780 میلیون بزرگسال در جهان از نعمت سواد محرومند که حدود 250 میلیون آن از کودکان و نوجوانان و دو سوم آنها را زنان و دختران تشکیل می دهند . علی رغم تلاش های جهانی صورت گرفته در سال های 2000 تا 2010 فقط 1% از میزان بی سوادی کاهش یافته است .

این آمار در کشورما که پشتوانه ایی محکم از فرهنگ و ادب آمیخته با آموزه های دینی و قرآنی را دارد و دیر زمانی مهد علم و تمدن بوده و امروز هم در زمینه شکوفایی علمی و تولید دانش به پیشرفت های بزرگی دست یافته است، نگران کننده تر است . بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1390 ، در گروه سنی بالای 6 سال حدود 9/719/000 نفر خود را بی سواد مطلق ثبت کرده اند که 3/456/000 نفر آنها در گروه سنی 49-10 سال کشور قرار می گیرند. بعلاوه حدود 11 میلیون نفر از بزرگسالان غیر محصل سطح تحصیلات خود را دوره ابتدایی ثبت کرده اند. واقعیت اینست که اگر پیام معمار بزرگ انقلاب اسلانی در هفتم دیماه سال 58 به درستی اجرا می شد و به سوادآموزی و آموزش بزرگسالان بعنوان یک پدیده نیازمند علم و تخصص ویژه نگریسته می شد یقینا وضعیت سواد در کشور اینگونه نبود.با نگاهی مجدد به پیام معظم له محورهای زیر مشهود است

 خطاب پیام به مردم و ملت ایران است نه دستگاه های اداری ، شاید منظور نظر حضرت امام این بود که ریشه کنی بی سوادی با خیزش عمومی و حرکت توده مردم ( چه باسواد و چه بیسواد ) امکانپذیر است .الگویی که در بسیاری از کشورها استفاده شده و نتایج بسیار مطلوبی داشته است.

 حضرت امام (ره) در پیام خود از عبارت « آموزش برای همگان» استفاده کرد، که بیش از دو سال بعد ، عنوان سند جهانی «آموزش برای همه » قرار گرفت که در آن کشور ها تعهد کردند شش هدف را در حوزه آموزش تا سال 2015 محقق نمایند.

 پرهیز از تشریفات خسته کننده و قرطاس بازی و اطاله مراحل شناسایی، جذب و آموزش افراد مورد تاکید حضرت امام بوده که از تجارب بسیار مهم دنیاست و از اصول اصلی آموزش بزرگسالان است.

 بسیج عمومی و اقدام ضربتی از طریق سازماندهی و به کارگیری تمام امکانات و فرصت ها و بخصوص آموزش و پرورش ، مورد تاکید حضرت امام است که یکی از خط و مشی های موفق ریشه کنی بی سوادی در دنیاست.

 مردم محوری، خانواده محوری ، مسجد محوری و مدرسه محوری ، ارکان اصلی در شیوه اجرای برنامه از نظر حضرت امام است.

 تاکید بر عبارت« بدون فوت وقت، ایران را به صورت مدرسه ای درآورند»نگاه جامع ، فراگیر و دراز مدت به آموزش را نشان می دهد. آنچه که امروزه از آن بعنوان جامعه یادگیرنده و آموزش مادام العمر یاد می شود.

با اینحال به دلایلی که بیان می شود ، علی رغم تلاشهای صورت گرفته، قدر مطلق تعداد بی سوادان جامعه کاهش قابل ملاحظه ایی نیافته است. بویژه نتایج سرشماری های نفوس و مسکن نشان می دهد که قدر مطلق تعداد بی سوادان کشور طی سال های 1375 تا 1390 ثابت مانده است. و یا در فاصله سرشماری 1385 تا 1390 که سازمان حدود 2 میلیون نفر تحت پوشش(در تمام دوره ها) داشته، فقط حدود 115000 نفر از آمار بی سوادی کاهش یافته است. اما برخی از دلایل عدم کاهش بی سوادی در کشور عبارتند از:

• فرمان امام ( ره) به درستی درک و اجرا نشد و « بسیج عمومی» برای سواد آموزی شکل نگرفت و یا ادامه نیافت .

• ریشه کنی بیسوادی منحصر به سازمان نهضت سواد آموزی شد و به تدریج دولتی، و بدون حضور تشکل های مردمی پیگیری گردید.

• سواد آموزی موضوعی بدیهی و ساده تلقی شد که نیازمند تخصص نبود.

• سواد آموزی موضوعی موقتی و مقطعی تلقی شد، لذا چشم انداز روشنی برای آن ترسیم نشده و در برنامه های دراز مدت و کلان کشور جایگاه مناسبی پیدا نکرد.

• ورودی بی سوادی علی رغم تلاش نظام آموزشی مسدود نشد.

• تعداد افراد کم سواد افزایش یافت، زمینه ادامه تحصیل افراد کم سواد فراهم نشد، محیط زندگی آنها خالی از متون ساده و خواندنی باقی ماند ودر نتیجه زمینه بازگشت افراد به بی سوادی تشدید یافت .

• اسامی ، مشخصات و آدرس افراد بی سواد در اختیار نهضت سواد آموزی قرار نگرفت .

• منابع مالی کافی و به موقع در اختیار نهضت قرار داده نشد. همواره برنامه از بودجه تبعیت کرد.

این در حالی است که هنوز هم رابطه کاملا مستقیم و معناداری بین سطح سواد شهروندان کشور و مسائل اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی ، آموزشی ، فرهنگی و.. وجود دارد و پژوهش های صورت گرفته موید آن است . که اجمالا به بعضی از آنها اشاره می شود.

خود باوری: مطالعات انجام شده در زمینه تغییرات مرتبط با سواد این موضوع را ثابت می کند که برقراری ارتباط از طریق نوشتن اثر مثبت بر حس خودباوری و اعتماد به نفس شخص می گذارد

آموزش: سواد آموزی به منزله یادگیری چگونه آموختن است که در حقیقت هسته اصلی آموزش است . بدون سواد آموزی برخی از اهداف در جامعه غیر قابل دسترسی است . مهارت سواد ، فراگیران را قادر می سازد که به توانایی خود آموزی دست یابند ، که به نوبه خود یک مسیر برای یاد گیری مادام العمر است .

بهداشت کودک و مادر : مطالعات نشان داده است زنانی که مهارت های سواد آموزی را کسب کرده اند، توان و قابلیت بیشتری در تغذیه و مراقبت های بهداشتی فرزندانشان داشته اند .

نیروی انسانی مولد :کشوری که دارای سطح سواد بالاتری است شانس بیشتری برای داشتن نیروی انسانی مولد و به تبع آن ظرفیت بهتری برای بهبود کیفیت زندگی مردم خود دارد .

مشارکت: سواد از طریق تسهیل دستیابی مردم به اطلاعات مکتوب در زمنیه جریانات و اتفاقات اجتماعی -سیاسی کشور مردم را قادر می سازد مشارکت بیشتری در جلسات اجتماعی ، فعالیت های اقتصادی جامعه ،حیات سیاسی ملی . داشته باشند . سواد همچنین مردم را از فعالیت های جامعه و حقوق خود آگاه می سازد .

امنیت : سطح سواد با تعداد و شدت تصادفات رابطه مستقیم دارد، به طوریکه تحقیقات نشان داده، 91% راکبان موتورسیکلت، 70% عابران پیاده و 45% راننگان فوت شده در تصادفات بی سواد و کم سوادند. و حدود 30% زندانیان را افراد بی سواد و کم سواد تشکیل می دهند.

تقویت نظام آموزشی : بیسوادی و کم سوادی والدین یکی از دلایل اصلی بازماندگی از تحصیل ، افت کمی و کیفی تحصیلی دانش آموزان و کاهش نرخ کارآیی درون نظام آموزشی است . در حال حاضر اولیاء حدود 2.5 میلیون دانش آموزخود را بی سواد یا کم سواد اعلام کرده اند.

سازمان با مطالعات انجام شده و بهره گیری از تجارب مفید سالهای گذشته و سازمان علاوه بر اصلاحات ساختاری و محتوایی مختلف به ویژه در نظام مدیریت و اجرا ، نظام آموزشی ، برنامه درسی ، تالیف کتب درسی ، تاسیس پایگاه اطلاعات ثبتی سواد ، تدوین برنامه عملیاتی و تعیین چرخش های اساسی در روندها و شیوه های اجرایی، تنظیم تفاهم نامه های مختلف و... ، طرح باسواد نمودن اعضای بی سواد خانواده دانش آموزان را تدوین و به مرحله اجرا گذاشته است . بر اساس این طرح، مشخصات کامل اعضای خانواده دانش آموزان هر مدرسه ، به تفکیک در اختیار مدیران مدارس قرار گرفته و کلیه مدیران کل و روسای آموزش و پرورش شهرستانها ، نواحی و مناطق ، بر اساس ابلاغیه وزیر محترم آموزش وپرورش، موظف شده اند که نسبت به تعیین وضعیت ، جذب و آموزش این افراد اقدام نمایند.

بر اساس اطلاعات این طرح ، حدود 000/940 نفر از دانش آموز در حال تحصیل، حداقل یک عضو بی سواد در گروه سنی زیر 50 سال در خانواده خود دارند. اراده وزیر محترم این است که با شعار هر مدرسه یک کلاس سوادآموزی تمامی مدارسی که اولیاء دانش آموزان آنها از نعمت سواد محروم بوده و اطلاعات اسمی و مشخصات آنها از طریق سازمان در اختیار مدارس قرار گرفته است ، در کوتاه مدت ، مهارتهای اولیه نوشتن و خواندن را کسب کرده و با سواد شوند.

اقدامات زیر توسط سازمان صورت گرفته است :

 کتب درسی مناسب و اقلام آموزش به مقدار مورد نیاز توسط سازمان ، تولید شده است و به تناسب نیاز در اختیار استانها قرار می گیرد، دستورالعمل های اجرایی تدوین و ابلاغ شده است.

 با روز آوری سامانه جامع سواد آموزی ودر اختیار قراردادن سوابق ثبتی سطح سواد شهروندان به ثبت نام درست نظارت سیستمی می کند.

 ارزشیابی پایانی به منظور اطمینان از احراز مهارت های سواد ، بصورت کاملا استاندارد و تحت نظارت ستادهای امتحانات انجام می گیرد.

 با امضاء حدود 22 تفاهم نامه مشترک، زمینه مشارکت موثر بخش مردمی، موسسات آموزشی غیر دولتی فراهم شده است.

 با اجرای سواد آموزی به روش فرد به فرد هم به پیام امام عمل شده و هم حداکثر انعطاف در شیوه های اجرایی فراهم شده است.

 اعتبارات لازم برای تولید برنامه های ترویجی و تبلیغی در اختیار استان ها قرار گرفته است.

 برنامه توانمند سازی نیروی انسانی تدوین و در مرحله اجراست.

 از استمرار اجرای طرح های سواد آموزی سربازان وظیفه، زندانیان، کشاورزان، عشایر و ... سایر گروه ها حمایت و پشتیبانی می شود.

 برای انسداد ورودی بی سوادی تلاش شده و با تشکیل ستاد دائمی همکاری معاونت آموزش ابتدایی و نهضت سواد آموزی بر این روند نظارت می شود.

و اکنون برای اجرای این طرح مهم ، همه چیز به همت مدیران و معلمان دلسوز و متعهد و پیگیری مجدانه آنها در سطح مدارس و همچنین تلاش ، تدبیر و تعهد کارشناسان سوادآموزی و اهتمام معاونین محترم آموزشی در سطح وزارت، استان و شهرستان گره خورده است که انشاءا... به مدد الهی شاهدپیشرفت چشم گیر در اجرای برنامه و کاهش افراد بی سواد خواهیم بود.

*معاون وزیر آموزش و پرورش و رییس سازمان نهضت سواد آموزی

http://zabanegooya.com/News/Item/19430/2/19430.html