فرهنگ عامل شکل دهنده به ذهن و رفتار عمومی جامعه است ، به عبارتی دیگر حرکت جامعه بر اساس فرهنگ آن صورت می گیرد .اندیشه ها و تصمیمات مردم و حکومت یک کشور بر اساس آن فرهنگی است که بر ذهن جامعه است  

گروه اقتصاد  «تیتریک» ؛ مجموعه ای از آگاهی ها ، باورها ، اخلاق ، هنر ، آداب و رسوم و هر گونه توانایی است که انسانها به جهت عضویت در جامعه کسب می کنند و بر مبنای آن زندگی فردی و اجتماعی خود را تداوم می بخشد.(فرهنگ فارسی ج 2 ص 538) فرهنگ به این معنا اساس سعادت و پایه پویایی جامعه است.

معنی فرهنگ :« در فرهنگ فارسی معین به علم ، دانش ، تربیت، آدب آمده است.»

در فرهنگ لغت عمیده به علم و آدب ، دانش و معرفت و تعلیم و تربیت آمده است واژه فرهنگ در ایران پیشینه طولانی دارد.واژه فرهنگ از دو جزء «فر» و «هنگ» تشکیل شده است.«فر» به معنی نیروی معنوی ، شکوه ، عظمت ، جلال و درخشندگی است و «هنگ» به معنی کشیدن ، سنگینی ، وزن ، گروه و وقار می باشد.

معنی ترکیبی این دو واژه بیرون کشیدن و بالا کشیدن است که متصور از آن بیرون کشیدن مجموع دانستنی ها ، نیروها و استعدادهای نهفته افراد یک ملت برای پر بار کردن پدیده ها و خلاقیت های ناشناخته آدمی است.(فرهنگ و تمدن ایران 30)

«انسان موجودی است یگانه و تنها گونه جانداری است که فرهنگ دارد.» انسان به عنوان حیوان دارای شاخص های متعددی است که صلاحیت لازم برای داشتن فرهنگ را به او می بخشد. (حق و تکلیف در اسلام ص 77)

مقام معظم رهبری فرمود: فرهنگ مثل توری است که ماهی ها بدون اینکه خودشان بدانند، در داخل این تور حرکت می کنند و به هر سمتی هدایت می شوند.

فرهنگ به معنای خاص: اخلاق ، رفتار ، فضائل ، معنویات و عقاید در جامعه است.

فرهنگ عامل شکل دهنده به ذهن و رفتار عمومی جامعه است ، به عبارتی دیگر حرکت جامعه بر اساس فرهنگ آن صورت می گیرد .اندیشه ها و تصمیمات مردم و حکومت یک کشور بر اساس آن فرهنگی است که بر ذهن جامعه حاکم است.

امام راحل (ره) فرمود: خطر واقعی ، نه حمله نظامی دشمن است و نه وابستگی اقتصادی و سیاسی ، بلکه خطر اصلی ، وابستگی فکری به اجانب است.

اساس هدایت هر ملتی ، فرهنگ است.

آنچه ضامن سلامت هر ملتی می شود فرهنگ است .

اصلاح فرهنگ لازم است اما این کاری است دراز مدت و مستمر.

فرهنگ نه تنها رفتارهای اجتماعی ، بلکه شیوه های اندیشیدن را نیز در بر می گیرد و انسان ها در خلال آموزش فرهنگی خود یاد می گیرند که چه معناهایی را باید به رویدادهای جهان اطراف خود و به ویژه به رفتارهای دیگران نسبت دهند تا بتوانند این رفتارها و حوادث را فهم کرد، در برابر آن واکنش مناسب نشان دهند بنابراین بسته به نوع آموزش ها و خصوصیت های فرهنگی هر جامعه ، معنای کنش های خاص می توانند در زمینه های فرهنگی متفاوت ، تفسیرهای متفاوتی بپذیرد.به این ترتیب عناصری که با آموزش های فرهنگی در میان افراد هر منطقه و کشوری درونی می شود، هویت فرهنگی آن کشور را تشکیل خواهد داد .بر همین اساس کسانی که دارای مذهب ، عقاید ، آداب و رسوم، زبان مشترکی هستند ، از هویت فرهنگی واحدی برخوردار می شوند و اختلاف در میان این عناصر فرهنگی عامل تمایز فرهنگی به شمار می رود، یعنی دیگران کسانی خواهند بود که وجه مشترکی با این عناصر فرهنگی ندارند.«هویت فرهنگی در عصر پژوهش –فصلنامه پژوهشی شماره 22و23»

آموزش و پرورش مهمترین وسیله مهندسی فرهنگی:

از دیدگاه امام خمینی (ره) آموزش و پرورش مهمترین وسیله برای مهندسی فرهنگی در جهت مطلوب و صحیح است. در برخی از بیانات امام خمینی (ره) منظور از فرهنگ ، همان وزارت آموزش و پرورش است و منظور از اصلاح فرهنگی ، اصلاح در برنامه ریزی های دروس و آموزشی همین وزارتخانه است « مبداء همه خوشبختی ها و بدبختی های ملت آموزش و پرورش است و اصولا راه اصلاح مملکت در اصلاح فرهنگ آن نهفته است.» (صحیفه امام ج اول ص 390)

ضرورت مهندسی فرهنگ کشور

«الان باید نقشه مهندسی کشور روی میز آماده باشد و باید روی آن بحث شده باشد ، کار شده باشد ، تصمیم گیری شده باشد و نقشه کلان با راه کارها نه فقط چیزهایی که صرفا آرزو و آمال باشد-کاملا کشیده شده و مشخص شده باشد . این حرف اصلی ما است به شما دوستان (مقام معظم رهبری)

تکثر فرهنگ ، عادات و رسوم و برخی فرهنگ را مترادف ، با دین می پندارند و چون فرهنگ ها متکثر است ، پس دین نیز متکثر است و پذیرش پلورالیزم دینی همان پذیرش پلورالیزم فرهنگی است ، غافل از آنکه کثرت گرایی دینی ، غیر از پذیرش کثرت عادات ، آداب و رسوم و سنن و فرهنگ است ، زیرا هر جمعیتی که در هر اقلیمی به سر می برد فرهنگ و آداب و رسوم و عادات مخصوص خود را دارند، هر یک در کیفیت غذا خوردن ، لباس پوشیدن ، سفرو حضر ، روش های مخصوص دارند ، هرکس برای خود یکی از آداب را انتخاب می کند و همان را انجام می دهد.

این نوع از تکثر پذیرفتنی است و دلیلی برای حق یا باطل بودن هیچ یک از آنها وجود ندارد. به بیان دیگر ، هیچ منعی برای عادات وجود ندارد و دلیلی نیز برای تاکید بر یکی بودن فرهنگ و اصرار بر حقانیت آن نیست.

البته چنین تکثرگرایی ، خارج از مبحث پلورالیزم دینی است.(دین شناسی-ص194)

با تعریف از فرهنگ هر نوع سبک زندگی (چه شخصی و چه اجتماعی) که در رشد فرد و اجتماع در مسیر عقلانیت و دین باشد را می توان فرهنگ همان سبک نامید. نگاه به فرهنگ از این زاویه برگرفته از قرآن ، ائمه اطهار علیه السلام و عقل سلیم باشد. با این تعریف انواع فرهنگ ها که در زندگی ما تاثیر گذار است را می توان به چند دسته تقسیم کرد:

الف)فرهنگ دینی شامل:

1-فرهنگ قرآنی

2-فرهنگ مهدوی

3-فرهنگ علوی

4-فرهنگ فاطمی

5-فرهنگ حسینی

6-فرهنگ انفاق

7-فرهنگ جبهه

8-فرهنگ استکبارستیزی

ب)فرهنگ اجتماعی شامل:

1-فرهنگ آپارتمان نشینی

2-فرهنگ رانندگی

3-فرهنگ مصرف

4-فرهنگ پوشش

5-فرهنگ مسافرت

شرح هر یک از عنوان های بالا نیاز به نوشتن کتاب دارد ، اما گاهی اوقات برخی تفکرات و فرهنگ ها به اشتباه در جامعه رواج پیدا می کند.

این مثال را شنیده اید که می گویند چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است.

اما زندگی اهل بیت این فرهنگ را تایید نمی کند و فرهنگ زهرا (س) و سایر اهل بیت (علیهم السلام) این است که همه چیزشان را حتی در نیازمندی به آن برای رضای خدا بذل می کردند، ولی به غلط رسم شده است چراغی که برای خانه مقدم است به مسجد نمی دهیم. اهل بیت می گفتند چراغی که به مسجد لازم است ، ما خانه را با آن روشن نمی کنیم ، نانی که دیگران محتاج آن هستند به دهان خودمان نمی گذاریم و این منطق می ماند ، از این رو قرآن روی این فرهنگ تکیه کرده است.

سال اقتصاد و فرهنگ که در ابتدای سال توسط ولی امر مسلمین جهان ، مقام معظم رهبری نامگذاری شد و آن را در سخنرانی های متعدد تبیین نمودند ، معظم له فرمودند که فرهنگ زیر ساخت اقتصاد می باشد .پایه اقتصاد فرهنگ است . خصوصا با ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی ارتباط این دو را مشخص کردند.

وقتی که به متن ابلاغی مراجعه می کنیم ، یک نکته بسیار مهم به چشم می خورد و آن هم مشکل فرهنگ سازی در این مساله است.

معظم له در دیدار با نمایندگان مجلس شورای اسلامی فرمودند:

«هرجا می گوییم فرهنگ ، مقصود ما از فرهنگ ، یعنی انقلاب اسلامی ، یعنی ایجاد حرکت فرهنگ بر مبنای اسلام و بر مبنای ارزش های اسلامی و حرکت دادن جامعه به معنای حرکت فرهنگی به سمت اهداف اسلامی ، تقویت فرهنگ اسلامی و باور اسلامی و آداب اسلامی ، اخلاق اسلامی و سنت های اسلامی ، فرهنگ این است.

این جور نیست و به هر شکلی ابزارهای فرهنگی در کشور به وجود آمد ، ما خوشحال بشویم که بلکه ، فرهنگ پیشرفت کرده ؛ نه ، پیشرفت فرهنگ و تکیه روی فرهنگ به معنای فرهنگ انقلابی است ، فرهنگ اسلامی است ، فرهنگ دینی است ، تقویت ارزش های انقلابی و اسلامی ، این مراد ماست.»

                                         http://titre1.ir/fa/news/45870